Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
Μόνο δύο στα 10 ελληνικά σουπερμάρκετ ανταποκρίθηκαν σε έρευνα που διεξήγαγε σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες η διεθνής καταναλωτική οργάνωση Consumers International, σχετικά με τις πολιτικές τους απέναντι στους εργαζομένους τους των αναπτυσσόμενων χωρών και τη στάση τους για τα προϊόντα fair-trade.
Παράλληλα, οι Ελληνες καταναλωτές αναδεικνύονται οι λιγότερο ενημερωμένοι πάνω σε θέματα του διεθνούς αλληλέγγυου εμπορίου, ενώ τοποθετούν την ελληνική κυβέρνηση στην τελευταία θέση της λίστας με τις «αξιόπιστες πηγές που θα επέλεγαν για να ενημερωθούν σχετικά με τα σουπερμάρκετ» -την ώρα που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θεωρούν ως λιγότερο αξιόπιστα... τα ίδια τα σουπερμάρκετ!
Σε τρεις τομείς
Ολα τα παραπάνω περιλαμβάνονται στην πολύμηνη έρευνα με τίτλο «Checked Out» που διεξήγαγε η διεθνής Οργάνωση Καταναλωτών «Consumers International» (www.consumersinternational.org) σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες. Η συγκεκριμένη έρευνα επιχειρεί να δώσει απαντήσεις για τις πολιτικές μεγάλων σουπερμάρκετ πάνω σε τρεις τομείς:
- τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων αναπτυσσόμενων χωρών (προμηθευτές, παραγωγούς) στην αλυσίδα ανεφοδιασμού των σουπερμάρκετ,
- το επίπεδο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης,
- την ενίσχυση του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.
Η C.Ι. απέστειλε σχετικά ερωτηματολόγια σε 35 επιχειρήσεις των Βελγίου, Δανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Πολωνίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας και Ελλάδας, ενώ, παράλληλα, μέσω των τοπικών οργανώσεων, ήρθε σ' επαφή και με καταναλωτές αυτών των χωρών.
Η έρευνα επικεντρώνεται στον κλάδο των τροφίμων και των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας -μιας και εκεί οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα ν' ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση.
Από τις 35 εταιρείες σε όλη την Ευρώπη που έλαβαν τα ερωτηματολόγια της C.Ι., μόνο 17 τελικά απάντησαν. Σε ό,τι αφορά τα σουπερμάρκετ της χώρας μας, «παρά τις επίμονες προσπάθειες», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, η C.Ι. κατάφερε να βρει πολύ λίγες πληροφορίες. Συγκεκριμένα, από τα 10 σουπερμάρκετ στα οποία εστάλησαν ερωτηματολόγια τον περασμένο Ιούλιο, μόνο τα δύο έδωσαν απαντήσεις.
Η έρευνα έδειξε ότι τους καλύτερους όρους εργασίας και υψηλούς δείκτες κοινωνικής ευθύνης έχει η αλυσίδα COOP Ιταλίας, ακολουθούμενη από εκείνη της Δανίας. Η συνολική εικόνα, ωστόσο, είναι απογοητευτική: οι όποιες πρωτοβουλίες εταιρικής κοινωνικής ευθύνης δεν εφαρμόζονται πάντα, τα οικονομικά στοιχεία δεν είναι σ' όλες τις περιπτώσεις προσπελάσιμα, τα προϊόντα fair-trade συχνά απουσιάζουν. Παρ' ότι γενικά ένας μεγάλος αριθμός εταιρειών τηρεί τις δεσμεύσεις του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) για τις συνθήκες εργασίας (ελευθερία του συνασπίζεσθαι, έλεγχοι υγιεινής, μάξιμουμ ώρες εργασίας, ασφάλεια), μόνο οι μισές απ' αυτές περιλαμβάνουν δεσμευτικά έγγραφα για κατώτατο ποσόν αμοιβής, μόνο τρεις διαθέτουν μηχανισμό καταγγελιών και, τελικά, μόνο 14 καλύπτουν όλες τις δεσμεύσεις του ILO.
Από την ανάλυση φαίνεται πως οι πέντε μεγαλύτερες αλυσίδες σουπερμάρκετ ελέγχουν -στις έξι από τις οκτώ εξεταζόμενες χώρες- πάνω από το 50% της αγοράς. Και ενώ αυτή η δυναμική θα μπορούσε, θεωρητικά, να αξιοποιηθεί για την ευημερία όλων των εργαζομένων, σε ιδιαιτέρως ανταγωνιστικές αγορές -όπως οι αγορές του δυτικού κόσμου- χρησιμοποιείται συχνά με λάθος τρόπο, «χρεώνοντας» με υψηλά κόστη προμηθευτές και παραγωγούς.
* Η Consumers International (C.Ι.) είναι μια διεθνής μη κυβερνητική οργάνωση, που συσπειρώνει περισσότερες από 200 εθνικές καταναλωτικές οργανώσεις σε 115 χώρες. Η C.Ι. παρουσιάζεται ως η παγκόσμια φωνή των καταναλωτών, που στόχο έχει «να δημιουργήσει ένα ανεμπόδιστο διεθνές καταναλωτικό κίνημα για να βοηθήσει στην προστασία των καταναλωτών σ' όλο τον κόσμο». *
«Το 70% των Ελλήνων θέλει χαμηλές τιμές»
Παράλληλα με την έρευνα στα σουπερμάρκετ διεξήχθη και μια άλλη μεταξύ καταναλωτών έξι χωρών (Βέλγιο, Δανία, Γαλλία, Ισπανία, Πολωνία, Ελλάδα) σχετικά με το ενδιαφέρον τους απέναντι σε προϊόντα fair trade.
Σ' αυτή την έρευνα φαίνονται και οι διαφορές στη στάση του καταναλωτικού κοινού ανάλογα με τη χώρα: την ώρα που στις άλλες πέντε εξεταζόμενες χώρες οι καταναλωτές υποστηρίζουν πως «τα σουπερμάρκετ οφείλουν να πληρώνουν τους προμηθευτές τους αρκετά καλά ώστε και οι εργάτες να λαμβάνουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως οι τιμές θα αυξηθούν στα ράφια», στην Ελλάδα το 70% του συνόλου των ερωτηθέντων θέλει τα σουπερμάρκετ να κρατούν χαμηλά τις τιμές για τους πελάτες, πληρώνοντας το ελάχιστο στους προμηθευτές. Παράλληλα, οι Ελληνες δηλώνουν ότι θα τοποθετούσαν την ελληνική κυβέρνηση στην τελευταία θέση της «κλίμακας εμπιστοσύνης» εάν ήθελαν να λάβουν πληροφορίες σχετικά με το πώς τα σουπερμάρκετ μεταχειρίζονται τους προμηθευτές τους. Οι Ελληνες καταναλωτές, μαζί με τους Πολωνούς, είναι και οι λιγότερο ενημερωμένοι σχετικά με τα προϊόντα fair-trade.
«Στο αλληλέγγυο/ δίκαιο εμπόριο (fair trade), σε αντίθεση με τους κανόνες του συμβατικού μοντέλου προσφοράς-ζήτησης, τίθενται κάποιες ελάχιστες εγγυήσεις: εξασφαλίζεται μια ελάχιστη υψηλότερη ανταμοιβή για τους παραγωγούς. Με αυτόν τον τρόπο καλύπτεται το κόστος παραγωγής, αφήνοντας ταυτόχρονα ικανοποιητικά έσοδα στους μικροκαλλιεργητές ώστε να ορθοποδήσουν», λέει η Σήλια Τσέκερη, διευθύνουσα σύμβουλος του Νέου ΙΝΚΑ. «Εκτός, λοιπόν, από την τιμή, την ποιότητα και τα άλλα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος, οι καταναλωτές ίσως θα πρέπει να εξετάζουν ποιος το παρήγαγε, ποιος θα αποκομίσει τα οφέλη και, αν τελικά, υπάρχει κόστος για το περιβάλλον ή τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Νέο ΙΝΚΑ υπό την καθοδήγηση της Consumers International έχει ξεκινήσει έρευνα προκειμένου να δει εάν υπάρχουν προϊόντα του αλληλέγγυου εμπορίου στα ράφια των ελληνικών σουπερμάρκετ. Τα αποτελέσματα, εν συγκρίσει με αυτά των άλλων χωρών, είναι πενιχρά. Τα προϊόντα που έχει στη διάθεσή του ο Ελληνας είναι ελάχιστα, δεν είναι τοποθετημένα σε διαφορετικά σταντ προκειμένου να διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα, ενώ ακόμη και οι εμπορικοί διευθυντές και υπεύθυνοι εισαγωγών των καταστημάτων δεν γνωρίζουν ποια προϊόντα ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία!».
! Τα σουπερμάρκετ στα οποία εστάλησαν ερωτηματολόγια. Auchan, Lidl, Carrefour, Internarche, Dia, Cora, Delhaize, Colruyt, Spar, Makro, El Corte Ingles Spain, Leclerc, Mercadona, Feira Nova & Pingo Doce (Jeronimo Martins Group), Coop Italia, Coop Denmark, Casino, Veropoulos, Aldi Nord, Eroski, Modelo and Continente (Sonae Group), Esselunga, Conad, Dansk Supermarked, Superbest, Systeme U, Atlantic S/market SA, Galaxias, Sklavenitis, Makro Cash and Carry Hellas (Metro Group), Biedronka (Jeronimo Martins Group), ΒΟΜΙ, REAL (Metro Group), TESCO.
Τι είναι το Fair Trade
Το Δίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο («Fair Trade») επιχείρησε από τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής του ν' απαντήσει στην άδικη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου.
Το κίνημα αυτό τόνισε την εκμετάλλευση των χωρών του Τρίτου Κόσμου από τον αναπτυγμένο Βορρά, που τις καταδίκαζε σε παρατεταμένη ένδεια. Το 1968 αναφέρεται για πρώτη φορά η φράση που θα αποτελούσε ένα από τα πιο δημοφιλή συνθήματα των υποστηρικτών του δίκαιου εμπορίου: Trade, not Aid» («Εμπόριο, όχι βοήθεια») και πρωτοακούστηκε στο δεύτερο συνέδριο των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) στο Δελχί. Τα προϊόντα Fair Trade διακινούνται μέσω οργανισμών δίκαιου εμπορίου. Σκοπός τους είναι να θέσουν κάποιες ελάχιστες εγγυήσεις για τους μικροκαλλιεργητές και τις οικογένειές τους. Σε αντίθεση με τους κανόνες του συμβατικού μοντέλου «προσφορά-ζήτηση», εξασφαλίζεται μια ελάχιστη υψηλή ανταμοιβή για τους παραγωγούς. Τα προϊόντα δίκαιου εμπορίου περιλαμβάνουν κυρίως αγροτικά αγαθά (καφές, κακάο, φρούτα), αλλά μπορεί κανείς να βρει από σοκολάτες και κρασιά έως ρούχα και χειροτεχνήματα.
Η έρευνα σε αριθμούς
* 17 από τα 35 σουπερμάρκετ απάντησαν στα ερωτηματολόγια της C.Ι.
* 14 σουπερμάρκετ καλύπτουν όλες τις συμβάσεις του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας
* 50% της αγοράς ελέγχουν πέντε μεγάλα σουπερμάρκετ σε 6 χώρες της έρευνας
* 65% των Ελλήνων ερωτηθέντων δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει «Fair Trade»
Παράλληλα, οι Ελληνες καταναλωτές αναδεικνύονται οι λιγότερο ενημερωμένοι πάνω σε θέματα του διεθνούς αλληλέγγυου εμπορίου, ενώ τοποθετούν την ελληνική κυβέρνηση στην τελευταία θέση της λίστας με τις «αξιόπιστες πηγές που θα επέλεγαν για να ενημερωθούν σχετικά με τα σουπερμάρκετ» -την ώρα που οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι θεωρούν ως λιγότερο αξιόπιστα... τα ίδια τα σουπερμάρκετ!
