Ελευθεροτυπία - 03/07/2010
Έντυπη Έκδοση
Βιβλιοθήκη, Σάββατο 3 Ιουλίου 2010
Οταν τα θαύματα γίνονται θραύσματα
Τα βιβλία αυτοσυστήνονται; Ο συγγραφέας είναι ο επαρκέστερος πληρεξούσιος ανάμεσα στο έργο του και στον αναγνώστη; Οι λέξεις και τα πράγματα του συγγραφέα πώς συναντούν τις λέξεις και τα πράγματα του ήρωα ή του αφηγητή;
Η στήλη «Τυπωθήτω» προκαλεί και απαντά σε τέτοιας υφής ερωτήματα. Βιβλία όλου του φάσματος, πριν φτάσουν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, εξομολογούνται λεπτομέρειες της γραφής τους. Πεζογράφοι, ποιητές, δοκιμιογράφοι, μεταφραστές, ανθολόγοι, σε πρώτο πρόσωπο.
Ελενα Μαρούτσου
Το νόημα
νουβέλα, εκδόσεις Κέδρος
Την άνοιξη του 2009 οι εκδόσεις Κέδρος μού πρότειναν να γράψω μια νουβέλα για τη θεματική σειρά Εμείς και οι Αλλοι. Οχι. Ας πιάσω το νήμα από νωρίτερα. Τον χειμώνα του 2008 είχα δει στο Μουσείο Φρυσίρα μια έκθεση του ολλανδού ζωγράφου Pat Andrea με τίτλο «Οι περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων» και «Μέσα απ' τον καθρέφτη». Εξαίσιοι πίνακες, με ερωτισμό έντονο και ψυχαναλυτικές αναφορές. Επιασα να ξαναδιαβάζω το παραμύθι, το οποίο με τη σειρά του μου θύμισε ένα κείμενο του Ευγένιου Αρανίτση που είχα διαβάσει χρόνια πριν. Εκεί ο συγγραφέας έλεγε ότι στα ισπανικά το όνομα Αλίκη συμπίπτει φωνητικά με την Αλήθεια. Οπως μαγεύομαι από τις εικόνες έτσι μπορώ να μαγευτώ και από φράσεις κι έτσι δεν δίστασα -πίσω, ακόμα πιο πίσω- το φθινόπωρο του 1998 να περιλάβω αυτή την παρατήρηση σε μια μεταπτυχιακή μου εργασία για τον Λιούις Κάρολ. Οταν με κάλεσε στο γραφείο του, ο καθηγητής μειδιούσε με νόημα, μέχρι που δάκρυα ανέβηκαν στα μάτια μου. Η Αλίθια μ' είχε κάνει να φανώ ηλίθια. Μέχρι πού άραγε μπορεί να σε οδηγήσει το νήμα της φωνητικής ομοιότητας αναρωτιέμαι τώρα που το ηλίθια μου φέρνει στο νου το λίθιο, ένα φάρμακο για τη μανιοκατάθλιψη, μια ουσία που κάνει τα χέρια να τρέμουν, όπως τότε, θυμάμαι, που είχαμε πάει στη Λέρο, ήταν καλοκαίρι του 1985 κι επέμενε ένας φίλος μου ψυχολόγος να επισκεφτούμε το ψυχιατρείο. Εκεί άρχισαν να τρέμουν τα δικά μου χέρια μπροστά σ' ένα θέαμα που δεν θα σας περιγράψω, αλλά με στοίχειωνε καιρό και σίγουρα έχει το μερτικό του στην απόφασή μου την άνοιξη του 1990 να αγοράσω εκείνο το βιβλίο, Η διαδικασία της αποπροσωποποίησης στη σχιζοφρένεια. Κάποια περίεργη σύμπτωση μ' έκανε να συναντήσω χρόνια μετά τον συγγραφέα στο σπίτι κάποιου φίλου να συζητούν για τον Μεγάλο Αλλο. Δεν ήξερα τότε τι ήταν ο Μεγάλος Αλλος, όταν όμως μου ζήτησαν απ' τον Κέδρο να γράψω μια νουβέλα για τη θεματική σειρά Εμείς και οι Αλλοι, ήταν το πρώτο που μου ήρθε στο μυαλό. Ετσι έπιασα να διαβάζω το βιβλίο τού εν λόγω συγγραφέα, διαπιστώνοντας με τρεμάμενα χέρια αυτό που πάντοτε φοβόμουν, ότι η τρέλα δεν είναι μια ξένη χώρα, δεν είναι καν μια χώρα που συνορεύει με τη δική μας, αλλά πρόκειται για διάσπαρτες αχαρτογράφητες περιοχές μέσα στον καθένα, μικροί σκοτεινοί σπόροι που, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, μπορεί ν' ανθίσουν και να πνίξουν όλο μας το έδαφος. Εν ολίγοις ποτέ δεν κατάλαβα ποιοι είμαστε εμείς και ποιοι οι άλλοι, αφού οι άλλοι μπορούν να μπαινοβγαίνουν μέσα μας όπως σε μια ερωτική πράξη αφήνοντας τον σπόρο ενός Μικρού, πολύ μικρού Αλλου μέσα στα σπλάχνα μας. Η Αλίκη ήξερε τι θα πει να γίνεσαι από μεγάλη πολύ μικρή, γι' αυτό και η νουβέλα αυτή παρακολουθεί πιστά τα βήματά της στη Χώρα των Θαυμάτων και Μέσ' απ' τον Καθρέφτη. Ολα ξεκινάνε όταν η ηρωίδα της νουβέλας βρίσκει μια φωτογραφία της στο σπίτι ενός άγνωστου σε αυτήν άντρα. Για να ξεδιαλύνει τα νήματα αυτού του μυστηρίου μπλέκει σε μια σειρά από περιπέτειες κι εξερευνά τι γίνεται όταν σπάσει το νήμα που ενώνει τα πράγματα με το νόημά τους. Για να το πω κι αλλιώς: όταν τα θαύματα γίνονται θραύσματα μπορεί κανείς να επιστρέψει άθικτος μέσα απ' τον καθρέφτη ακολουθώντας το νήμα της αφήγησης;
Ελενα Μαρούτσου
