Ελευθεροτυπία - 10/08/2013
Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 10 Αυγούστου 2013
Ονειρα μεσοπολεμικού εκσυγχρονισμού
Ο Μεσοπόλεμος, διεθνώς και στην Ελλάδα, συνιστά και μας συστήνει μια περίοδο όπου οι αντινομίες περισσεύουν.
Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης
Υστερα από την πρώτη με όρους βιομηχανικής παραγωγής σφαγή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και την κρίση νοήματος που κορυφώθηκε, ένα από τα μείζονα ζητήματα που τέθηκαν ήταν το πώς η εκμηχάνιση και ο εξορθολογισμός μπορούσαν να αποτρέψουν τις αρνητικές συνέπειες της προαναφερθείσας κρίσης, που εξελίχτηκε και σε αταξία. Πώς, δηλαδή, η δυστοπία μπορεί να γυρίσει σε ευτοπία. Ο λόγος γι' αυτό που αποκαλείται «πρώτη κρίση της νεωτερικότητας».
Τις αποτυπώσεις τούτης της κρίσης στην ελληνική περίπτωση, μέσω της πρόσληψης της τεχνολογικής και επιστημονικής ανάπτυξης, ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή και την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας, με το πρόταγμα για την ανασυγκρότηση του κράτους και των θεσμών στο κέντρο του προβληματισμού, διερευνά ο Βασίλης Μπογιατζής στο βιβλίο του, επεξεργασμένη μορφή της διατριβής του.
Χρησιμοποιεί ως εργαλεία του τις σπουδές επιστήμης και τεχνολογίας και τις σπουδές νεωτερικότητας, στο πλαίσιο των οποίων η κοινωνία, η τεχνολογία και η επιστήμη συναναγιγνώσκονται.
Εκείνο που κυρίως ενδιαφέρει το συγγραφέα είναι με ποιο τρόπο ο δημόσιος λόγος διακεκριμένων «δρώντων», πολιτικών και διανοουμένων, εγκολπώθηκε την τεχνολογία και την επιστήμη, επομένως τις οικειοποιήθηκε και τις προέβαλε. Η συζήτηση κατ' ουσίαν αφορά τους πολιτικούς προσανατολισμούς.
Ποια Ελλάδα, δηλαδή, οραματιζόταν ο Βενιζέλος, ποια ταυτότητα για τη χώρα προοικονομούσε ο Μεταξάς, για να αναφερθούμε στους πλέον κεντρικά «δρώντες». Πώς συνέδεαν την οικειοποίηση της τεχνολογίας και της επιστήμης με τα οράματά τους, την υπέρβαση αυτού που όριζαν ως «κρίση», το μελλοντικό προσανατολισμό της χώρας, ενός έθνους-κράτους. Αν θέλετε, εν τέλει πώς μέσω της οικειοποίησης της τεχνολογίας μπορούμε να συζητούμε για τη συγκρότηση του νομιμόφρονος λόγου.
Η συνεισφορά του εγχειρήματος του Μπογιατζή είναι, από όσα αδρομερώς εκθέσαμε, προφανής, δεδομένου ότι πρόκειται, αν δεν απατώμεθα, για την πρώτη σχετική εργασία στην Ελλάδα.
Για μια φρέσκια και γι' αυτό έκκεντρη ματιά ο λόγος, μια εποχή, με την πρώτη έννοια του όρου, για την κρίση του Μεσοπολέμου, επομένως με ποιους όρους η ρήξη με το παλιό συντελείται και πώς το καινούργιο αναδύεται. Τότε και τώρα, παρ' ότι ο συγγραφέας προσέχει να μην αναζητήσει αναλογίες με το σήμερα, προφανώς επιφυλασσόμενος και τροφοδοτώντας την σε εξέλιξη συζήτηση.
Δεν μπορούμε, πάντως, να προσπεράσουμε, δόξα τω Γουτεμβεργίω, το «Μετέωρο μοντερνισμό». Ο,τι κυρίως σήμερα λείπει είναι, σε εποχή έκλειψης ή, αν προτιμάτε, υπέρβασης, της πολιτικής, η επανίδρυση του δημόσιου διαλόγου.
Ο Μπογιατζής, με ματιά καθόλου από εμμονές θολωμένη, μας προτείνει μια μέθοδο διάγνωσης. Και ανάγνωσης.
