Ελευθεροτυπία - 13/04/2013
Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 13 Απριλίου 2013
PETER CAREY
Εξαιρετικό και πολύπλοκο μυθιστόρημα
Η χημεία των δακρύων
Επειτα από το ιδιαίτερα επιτυχημένο «Ο παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική», κυκλοφορεί και στη χώρα μας «Η χημεία των δακρύων», το τελευταίο μυθιστόρημα του Αυστραλού Πίτερ Κάρεϊ.
Αποστολή του φανταστικού μουσείου Σουίνμπορν του Λονδίνου είναι η επιδιόρθωση και αποκατάσταση παλαιών και σπάνιων ρολογιών και αυτομάτων. Με την ελληνική λέξη «αυτόματον», η οποία απλώς μεταγράφεται με λατινικούς χαρακτήρες (automaton), ήταν γνωστές στη Δύση μικρές αυτοκινούμενες μηχανές, που μιμούνται κινήσεις ανθρώπων ή ζώων χωρίς την παραμικρή χρήση ηλεκτρισμού.
Πρέπει να ανατρέξουμε στους ελληνιστικούς χρόνους και στις πραγματείες του Ηρωνος του Αλεξανδρέως, όπου περιγράφεται η λειτουργία της αιολόσφαιρας (μιας πρώτης ατμομηχανής), για να βρούμε τις απαρχές δημιουργίας των αυτομάτων. Μουσεία αυτομάτων υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (π.χ. το ελβετικό CIMA στην πόλη Saint-Croix). Στο μουσείο εργάζεται ως συντηρήτρια ωρολογοποιός η γερμανικής καταγωγής Κάθριν Γκέρινγκ. Οταν πεθαίνει από καρδιακή προσβολή ο σύντροφός της, ο μόνος δικός της άνθρωπος, όλη η ζωή της καταρρέει. Η αποκατάσταση ενός παλαιού αυτομάτου, που της αναθέτει ο προϊστάμενός της, φαντάζει πλέον η μόνη διέξοδος και το αποκλειστικό της ενδιαφέρον.
Η Κάθριν ανακαλύπτει στη συσκευασία του μηχανισμού το ημερολόγιο του ιδιοκτήτη. Μεταφερόμαστε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο Χένρι Μπράντλινγκ αναζητεί στον Μέλανα Δρυμό τον κατασκευαστή του. Βιώνει και ο ίδιος μία απώλεια, της πρωτότοκης κόρης του Αλις, από φυματίωση, και κινδυνεύει η υγεία και του γιου του Πέρσι από την ίδια ασθένεια. Οπως γράφει, μόλις ο μικρός του γιος αντίκρισε τα σχέδια ενός άλλου περίφημου αυτομάτου της εποχής, της Νήσσας του Βοκανσόν (Jean de Vaucanson), αναθάρρησε. «Ηταν ενθαρρυντικό να βλέπω το χρώμα στο πρόσωπό του».
Κλασικό το τέχνασμα, αλλά ο χειρισμός του συγγραφέα πρωτότυπος και ευρηματικός.
Η Κάθριν, παράλληλα με την ανάγνωση των σημειώσεων του Χένρι, βυθίζεται στο αλκοόλ και στις αναμνήσεις του αγαπημένου της, ενώ, πριν από σχεδόν δύο αιώνες, ο συντάκτης του ημερολογίου στη θλίψη, στους φόβους και στις ψευδαισθήσεις του.
Δύο παράλληλες πορείες, που κινούνται σε μία λεπτή γραμμή μεταξύ ελπίδας και αδιεξόδου, παρουσίας και απουσίας, επιστήμης και μεταφυσικής. Ο Πίτερ Κάρεϊ συνθέτει ένα εξαιρετικό και πολύπλοκο μυθιστόρημα, το οποίο επιβεβαιώνει την καταξίωσή του στην αγγλόφωνη λογοτεχνία της εποχής μας.
Αλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι μόλις τέσσερις συγγραφείς έχουν τιμηθεί δύο φορές με βρετανικό λογοτεχνικό βραβείο Μπούκερ (Booker) και ένας από αυτούς είναι και ο Πίτερ Κάρεϊ (Peter Carey). Οι άλλοι είναι ο Τζέιμς Φάρελ (J. G. Farrell), ο Τζον Κουτσί (J. Μ. Coetzee) και πρόσφατα η Χίλαρι Μαντέλ (Hilary Mantel).
