Ελευθεροτυπία - 18/05/2013
Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 18 Μαΐου 2013
Εσκασε η φούσκα στην αγορά τέχνης
Η οικονομική ύφεση έδωσε τη χαριστική βολή σε ένα χώρο ούτως ή άλλως ευάλωτο και ασταθή: τον κόσμο της αγοράς τέχνης. Τα τελευταία τρία χρόνια συντελέστηκαν δραματικές αλλαγές, με χαρακτηριστικότερες όλων την αναστολή των δημοπρασιών του Πέτρου Βέργου, για πρώτη φορά από το 1989 (έτος ίδρυσής του), τη συρρίκνωση του greek sale του βρετανικού οίκου Bonhams και την παντελή κατάργηση των greek sale από τον έτερο ξένο οίκο, τους Sotheby's - εδώ τα πράγματα περιπλέχθηκαν και με δίκες.
Ο Σταύρος Μιχαλαριάς
Στον κόσμο των γκαλερί ο τζίρος ισοπεδώθηκε. Η αγοραστική δύναμη έπεσε στο 20%. Ελάχιστοι συνέχισαν να αγοράζουν έργα τέχνης. Κάποιες γκαλερί έκλεισαν. Η αγορά, «μουδιασμένη» ακόμη, δεν έχει ισορροπήσει. Οι καλλιτέχνες πέρασαν και περνάνε δύσκολα. Οι ακριβότεροι υπέστησαν πανωλεθρία. Είναι εκείνοι που παρέμειναν stand by το τελευταίο διάστημα. Ποιος να τολμήσει να κάνει έκθεση και να εισπράξει την αμηχανία των συλλεκτών;
Η Art-Athina (έως την Κυριακή) θα είναι ένας καλός δείκτης των δυναμικών που θα διαμορφωθούν. Συντελούνται δειλά δειλά κάποια θετικά βήματα; Ξεθαρρεύει ο κόσμος; Οι διοργανωτές της Art-Athina διακρίνουν ότι «κάτι κινείται τελευταία. Δημιουργούνται συλλογικότητες από την ανεξάρτητη σκηνή». Αυτό όμως είναι μια ευχάριστη εξαίρεση.
«Αυτά τα τρία χρόνια είναι πραγματικά καταστροφικά για την τέχνη», υποστηρίζει ο διεθνούς φήμης συντηρητής έργων τέχνης και γκαλερίστας Σταύρος Μιχαλαριάς. Η αιτία; «Ολοι οι μικροί βιομήχανοι, δικηγόροι και γιατροί, οι μικροπελάτες της τέχνης που υποστήριζαν τους καλλιτέχνες και, σε μεγάλο βαθμό, τις γκαλερί, έχουν πληγεί και αδυνατούν να προβούν σε οποιαδήποτε αγορά. Το πιο τραγικό είναι ότι οι 800-1.000 εφοπλιστές της Ελλάδας, αυτοί που τελευταία ανέβασαν τις τιμές στις δημοπρασίες, παρόλο που δεν έχουν πληγεί από την κρίση, λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί δεν ενδιαφέρονται για την τέχνη».
Ο ίδιος δουλεύει πια μόνο με το εξωτερικό: «Ολοι μου οι πελάτες για τον Takis είναι έξω. Η σύγχρονη τέχνη στο εξωτερικό τα τελευταία 4 χρόνια έχει ανεβεί 300-400%. Στις δημοπρασίες η σύγχρονη τέχνη ξεπερνά σε τιμές τους ιμπρεσιονιστές. Το γεγονός ότι ο Τσαρούχης πουλήθηκε τόσο καλά στην τελευταία δημοπρασία των Bonhαms αποδεικνύει ότι τα καλά έργα πωλούνται ακόμα εξαιρετικά».
Ο Αλέξης Ακριθάκης, σύμφωνα με την εκπρόσωπο των Bonhams στην Ελλάδα, είναι ένας από τους τέσσερις Ελληνες εικαστικούς που όχι μόνο διατήρησαν τις τιμές τους, αλλά τις ανέβασαν κιόλας
Στην Ελλάδα, το τελευταίο διάστημα διαπιστώνει μια άλλου είδους κινητικότητα. Από την πλευρά των συλλεκτών. «Οι περισσότεροι θέλουν να πουλήσουν τα έργα τους. Βρίσκονται υπό πίεση. Υπάρχει δηλαδή αρκετή προσφορά σημαντικών έργων, τα οποία δέχονται μεγάλες μειώσεις στις τιμές. Αλλά δεν υπάρχουν αγοραστές να απορροφήσουν την προσφορά».
Το τι μέλλει γενέσθαι «θα το δείξει η Art-Athina», υποστηρίζει. «Δεν έχει μεγάλα, βαριά έργα, όπως το Bassel. Δεν έχει και πολύ ακριβά έργα. Πιθανότατα να δούμε αν ξαναενδιαφέρονται οι συλλέκτες-αγοραστές. Χρειάζεται αισιοδοξία».
Αισιόδοξα είναι τα μηνύματα που δίνει πάντως ο Πέτρος Βέργος, ο οποίος στις 25 του μήνα, ύστερα από ένα χρόνο παύσης των δραστηριοτήτων του, πραγματοποιεί μια δημοπρασία. Ανθρωπος της αγοράς, με τεράστια εμπειρία στην ψυχολογία και τις συμπεριφορές του αγοραστικού κοινού, ο κ. Π. Βέργος διέκρινε τελευταία μια μικρή κινητικότητα.
«Είχαμε ζήσει όλη τη δεκαετία του 2000, από τα τέλη του '90, μια ασύλληπτη φούσκα στις αγοραπωλησίες έργων τέχνης. Η κατάσταση θύμιζε τη φούσκα του Χρηματιστηρίου. Δεκάδες άσχετοι έβλεπαν τα έργα τέχνης σαν "πράγμα", το οποίο θα πουλούσαν και θα έβγαζαν λεφτά», διαπιστώνει. Η φούσκα έσκασε απότομα.
Είδε την κάμψη να ξεκινάει το 2008. «Παρ' ότι από το 2008 μέχρι το 2010 χάθηκαν τα μεγάλα νούμερα, η αγορά κράταγε ακόμα». Από το 2010 και μετά ο «κόσμος προσπαθούσε να πουλήσει τα έργα του για να πληρώσει τους φόρους τους. Το κράτος ουσιαστικά ενήργησε σαν ένας μεγάλος τοκογλύφος. Οταν αρχίζουν όλοι να πουλούν, αρχίζει και η κατάρρευση των τιμών. Και το πιο κρίσιμο σημείο: για τους μεν καλούς και πρώτης κατηγορίας ζωγράφους υπάρχει αντίσταση. Οι "δεύτεροι" καλλιτέχνες, χωρίς δυνατό όνομα, απαξιώθηκαν εντελώς. Κι όσο συρρικνωνόταν η αγοραστική δύναμη τόσο οι αγοραστές που απέμειναν ήθελαν το πολύ καλό έργο».
Αυτή τη στιγμή πού βρισκόμαστε ακριβώς; «Εχω μια αίσθηση ότι έχει σταθεροποιηθεί αυτή η πτώση τους τελευταίους μήνες. Τα φτηνά, καλά έργα που βγαίνουν προς πώληση βρίσκουν αγοραστή. Αυτός είναι ο λόγος που κάνω ξανά δημοπρασία».
Ανέστειλε τη δράση του βασικά για ένα λόγο: «Είχαν πέσει κάτω από το 50% οι πωλήσεις. Και οι τιμές κατρακυλούσαν ολοένα και περισσότερο. Θα έπρεπε να ξεφτιλίσω τα πράγματα». Ενα προϊόν αντιστάθηκε. Και συνέχισε να το εμπορεύεται. Το βιβλίο. «Το βιβλίο πάντα πουλιόταν. Οχι μόνο το σπάνιο. Και η λογοτεχνία στην κρίση ανέβηκε».
Η γκαλερί Kalfayan, με όλα τα σκαμπανεβάσματα, άντεξε. «Φυσικά, η κρίση έχει επηρεάσει και την πρωτογενή και τη δευτερογενή αγορά των έργων τέχνης», λένε οι άνθρωποί της. «Το θετικό που έφερε όμως αυτή η κρίση είναι η ουσιαστική επαναξιολόγηση των αξιών». Τι έσωσε την γκαλερί; «Η διεθνής δραστηριοποίησή μας». Θετικά δείγματα έχει λάβει το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα; «Ελάχιστα. Αλλά είμαστε αισιόδοξοι».