Ελευθεροτυπία - 19/03/2011
Έντυπη Έκδοση
Βιβλιοθήκη, Σάββατο 19 Μαρτίου 2011
Εύληπτη κοινωνική μελέτη
Αλέξανδρος Κιτροέφ
Ελλάς, Ευρώπη Παναθηναϊκός
100 χρόνια ελληνικής ιστορίας, 1908-2008
εκδόσεις greekworks.com, σ. 344, ευρώ 25
Τα αθλητικά δρώμενα δεν καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο στην ελληνική συγγραφική παραγωγή. Τουλάχιστον αυτά που ξεφεύγουν από τη στενή έννοια του αθλητικού αντικειμένου. Σίγουρα, υπάρχουν βιβλία με στατιστικά και βιογραφικά στοιχεία ομάδων και παικτών, αλλά λίγες είναι οι προσπάθειες μεγαλύτερης ανάλυσης του αθλητικού θεάματος. Συνήθως, μένουν στη βιτρίνα και προσπερνούν τους παράγοντες που διαμόρφωσαν ένα αθλητικό σωματείο. Η μελέτη του Αλέξανδρου Κιτροέφ ξεφεύγει από τα συνηθισμένα (για τη χώρα μας). Είναι πρώτα απ' όλα ιστορική έρευνα στον τομέα της κοινωνιολογίας του αθλητισμού.
Ο συγγραφέας δηλώνει Παναθηναϊκός και με όχημα αυτόν προσπαθεί να παρουσιάσει 100 χρόνια ιστορικής, κοινωνικής και αθλητικής εξέλιξης. Ο τίτλος του βιβλίου είναι κάπως παραπλανητικός και λίγο επικίνδυνος. Επικίνδυνος, διότι η χρήση ποδοσφαιροποιημένων συνθημάτων (όπως το «Ελλάς, Ευρώπη, Παναθηναϊκός») το κατατάσσει αυτομάτως σε μια συγκεκριμένη μεριά και ίσως χάνει ποσοτικά σε αναγνώστες. Ναι, η ομάδα των Αθηνών μπαίνει στο μικροσκόπιο του Κιτροέφ. Οχι όμως για να ικανοποιήσει ο τελευταίος τα παναθηναϊκά του αισθήματα και ανάγκες. Πρωτίστως, για να δείξει τη σχέση αθλητισμού και ειδικά των λαϊκών αθλημάτων με την κοινωνία. Προσπαθεί να ερμηνεύσει συγκεκριμένη πλευρά του κοινωνικού συνόλου. Εναν τομέα που έχει ισχυρή επίδραση στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Πραγματεύεται την πορεία του συλλόγου από την ίδρυση του μέχρι σήμερα, όχι μέσω στενών αθλητικών πλαισίων, αλλά σε σχέση με την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και την ταυτόχρονη εξέλιξη της κοινωνίας.
Το βιβλίο αποτελείται από 11 κεφάλαια. Οσοι είναι και οι παίκτες που βρίσκονται στον αγωνιστικό χώρο. Κατά κάποιον τρόπο ακολουθούνται η δομή και η ανάπτυξη ενός ποδοσφαιρικού συνόλου. Από τον τερματοφύλακα και τους αμυντικούς, στους μέσους και από κει στους επιθετικούς. Στα δύο πρώτα, παρατηρείται η σταδιακή καθιέρωση του ποδοσφαίρου και η θεσμοποίηση τη δεκαετία του 1920. Μαζί, βλέπουμε και την εξέλιξη του ΠΟΑ σε ΠΑΟ. Τα επόμενα δύο κεφάλαια αφορούν τη διαδρομή μέχρι την καθιέρωση της Α' Εθνικής Κατηγορίας. Στο πέμπτο τονίζεται η χρυσή εξαετία (1960-1965) του Παναθηναϊκού και στη συνέχεια η εμπλοκή του χουντικού καθεστώτος στο άθλημα. Η πορεία του συλλόγου μέχρι τον τελικό του Γουέμπλεϊ, το 1971, κατέχει ξεχωριστή θέση. Αναμενόμενο. Ακολουθεί η μετάβαση στον επαγγελματισμό και στη σημερινή εποχή. Την εποχή της παγκοσμιοποίησης και των νόμων της αγοράς.
Ο Αλέξανδρος Κιτροέφ χρησιμοποιεί την επιστημονική του κατάρτιση και καταφέρνει να ισορροπήσει μεταξύ της οπαδικής ταυτότητας και της αντικειμενικότητας. Ως ιστορικός τοποθετεί την ιστορία του Παναθηναϊκού σε ένα πολυδιάστατο πλαίσιο, που αποτελείται από τρεις βασικούς παράγοντες. Τον συνεχή μετασχηματισμό του κοινωνικού χαρακτήρα του ελληνικού ποδοσφαίρου κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Την παράλληλη διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας και συνείδησης. Τη διάρθρωση μια έντονης ευρωπαϊκής προοπτικής. Στέκεται στους κυριότερους σταθμούς της πορείας του συλλόγου. Την ίδρυση του από τον Γιώργο Καλαφάτη, την άνδρωση με τον Απόστολο Νικολαΐδη, την καταξίωση με την οικογένεια Βαρδινογιάννη, την εποχή του Μίμη Δομάζου, το Γούμπλεϊ και τον ρόλο της ομάδας στη νέα εποχή. Ο Κιτροέφ εναλλάσσει με επιτυχία τις δύο ιδιότητές του και προσφέρει μια εύληπτη κοινωνική/αθλητική μελέτη, με τον Παναθηναϊκό στο επίκεντρο. Οπως αναφέρει και ο καθηγητής Αντώνης Λιάκος: «Πρόκειται για ένα σπάνιο δείγμα αγάπης και κριτικής σκέψης ενός διανοούμενου που είναι ταυτόχρονα και αυθεντικός φίλαθλος, που γνωρίζει τα πράγματα από μέσα, αλλά μπορεί να τα δει και με την ευρεία εποπτεία του ιστορικού». *
