Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία - 19/07/2009
Έντυπη Έκδοση
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 19 Ιουλίου 2009
Μία από τα ίδια
Στη Σόφια, το αγωνιώδες ερώτημα, πότε και πώς η Βουλγαρία θα βγει από την κρίση, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές.
Η χώρα εισήλθε επισήμως σε ύφεση, καθώς για τρεις συνεχόμενους μήνες καταγράφηκε αρνητικό πρόσημο στο ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Μεγαλύτερη πτώση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε σχέση με τη Βουλγαρία σημειώνουν μόνο χώρες όπως η Εσθονία, η Λετονία, η Λιθουανία και η Σλοβακία.
Η πτωτική τάση στη βουλγαρική οικονομία οφείλεται στο γεγονός ότι η κρίση έπληξε κυρίως τον βιομηχανικό τομέα. Η αγροτική οικονομία επίσης καταγράφει πτώση, ενώ μόνο ο κλάδος των υπηρεσιών σημειώνει οριακή άνοδο.
Η αρχική ερώτηση τέθηκε και στον κορυφαίο βούλγαρο οικονομολόγο Εμίλ Χάρσεφ: «Ο τρόπος για να βγούμε από την κρίση είναι γνωστός και εύκολα προβλέψιμος, για το πότε με βεβαιότητα μπορώ να σας πω ότι ουδείς γνωρίζει»! Η άρνηση του βούλγαρου οικονομολόγου να προβλέψει τη διάρκεια της κρίσης οφείλεται όχι μόνο στα ασταθή χαρακτηριστικά της βουλγαρικής οικονομίας, αλλά κυρίως στην εξέλιξη της κρίσης στις αγορές που η Βουλγαρία τα προηγούμενα χρόνια στήριξε τη μεγάλη της ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, εάν για παράδειγμα η Γερμανία, εκ των χωρών που απορροφούσε σημαντικό τμήμα των βουλγαρικών εξαγωγών, παραμείνει σε ύφεση, τότε θεωρείται βέβαιο ότι η βουλγαρική οικονομία θα αργήσει να ανακάμψει.
«Στη Βουλγαρία όμως, όπως και σε πολλές άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης», επισημαίνει ο Εμίλ Χάρσεφ, «οι κοινωνίες έχουν συνηθίσει κατά κάποιο τρόπο σε τέτοιου είδους παρατεταμένες κρίσεις. Δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η μεγαλύτερη πτώση που περνάμε. Σε σύγκριση με την πτώση της οικονομίας των περιόδων 1991-1993 και 1997-1998, η παρούσα κρίση χαρακτηρίζεται με πολύ πιο μικρή πτώση στο ύψος του ΑΕΠ. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να δεχόμαστε εύκολα και επιπόλαια τις εξελίξεις και την αλόγιστη σπατάλη των δημόσιων κονδυλίων», καταλήγει ο διακεκριμένος οικονομολόγος.
Δεν λείπουν βεβαίως και οι αισιόδοξες προβλέψεις πολιτικών και οικονομικών παραγόντων, που βασίζονται σε ένα ισχυρό, πλην αμφιλεγόμενο οικονομικό δόγμα: «Last in - first out». Στο στατιστικό δηλαδή φαινόμενο που υποδηλώνει ότι οι χώρες που εισέρχονται τελευταίες σε κατάσταση οικονομικής κρίσης βγαίνουν πρώτες απ' αυτή.
Με τις απόψεις αυτές διαφωνεί ριζικά ο καθηγητής Στέφαν Κόλεφ, εμπειρογνώμονας ιστορίας των οικονομικών διδασκαλιών στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου και δίνει ως παράδειγμα τη μεγάλη ύφεση στις ΗΠΑ το 1929 και την αντανάκλασή της στη Βουλγαρία: «Η κρίση στη Βουλγαρία δεν τελείωσε το 1933, αλλά αντίθετα, συνεχίσθηκε μέχρι το 1935. Νομίζω ότι το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την παρούσα κρίση», επισημαίνει ο Κόλεφ. «Η Βουλγαρία τότε ήταν μια μικρή, ανοιχτή οικονομία σε ό,τι αφορά τις ροές εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Γι' αυτό ήταν ιδιαίτερα ευάλωτη, όπως άλλωστε και σήμερα, σε κάθε είδους επιδράσεις εξωτερικής φύσεως. Οπως και τώρα, έτσι και στο παρελθόν, ιδιαίτερα το 1929, η κρίση συνοδεύθηκε από ισχυρό πιστωτικό "κραχ" του κράτους».
