Ελευθεροτυπία - 19/09/2010
Έντυπη Έκδοση
Επτά, Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010
Η τέχνη δεν σώζει
Πρόσωπα προσηλωμένα στους υψηλούς σκοπούς της τέχνης, αλλά ανέτοιμα να αντιμετωπίσουν τα παθήματα της ζωής. Αλέξανδρος Ισαρης, «Βίνκελμαν ή το πεπρωμένο».
Το ζήτημα της τέχνης απασχολεί ποικιλοτρόπως τον Αλέξανδρο Ισαρη, εδώ και πολλά χρόνια, τόσο στην εικαστική όσο και στην ποιητική του δουλειά.
Είτε ως εικαστικός είτε ως ποιητής, ο Ισαρης βρίσκει πάντα κάποιο τρόπο προκειμένου να περάσει στις εικόνες και τις λέξεις του μοτίβα που έχουν να κάνουν με το καλλιτεχνικό νόημα και την καλλιτεχνική έκφραση. Μεταφραστής, μεταξύ άλλων, του Ρόμπερτ Μούζιλ, του Τόμας Μαν και του Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ο Ισαρης είναι εξοικειωμένος με την ομόλογη γερμανόφωνη παράδοση και κινείται με ξεχωριστή άνεση στη γραμμή της.
Από την ίδια παράδοση αντλεί ο Ισαρης υλικό και για το κεντρικό διήγημα του δεύτερου πεζογραφικού του βιβλίου, που κυκλοφορεί με τίτλο «Βίνκελμαν ή το πεπρωμένο» από τις εκδόσεις «Κίχλη» (το πρώτο είναι η συλλογή πεζών «Ανάμεσά τους η μουσική», που κυκλοφόρησε το 1991). Πρωταγωνιστικό ρόλο στο διήγημα αναλαμβάνει ο θεμελιωτής της γερμανικής ιδεολογίας του νεοκλασικισμού Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν (1717-1748), ο οποίος προέβαλε την τέχνη στην πλέον εξιδανικευμένη μορφή της, διακηρύσσοντας προς πάσα κατεύθυνση τη διαχρονική υπεροχή της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής.
Ο Ισαρης παίζει δεξιοτεχνικά με τον ιδανισμό του Βίνκελμαν, συγκεντρώνοντας την προσοχή του στον βίαιο, κάθε άλλο παρά ιδανικό τρόπο του θανάτου του, όταν πέφτει θύμα ενός σκοτεινού μάγειρα, που τον σκοτώνει για αδιευκρίνιστους λόγους στην Τεργέστη. Ανακατεύοντας την ομοφυλοφιλία με τις αρχαιολογικές του έρευνες και τις κοσμικές του σχέσεις, ο Ισαρης οδηγεί τον Βίνκελμαν στα όρια της κατάθλιψης, αποκαλύπτοντας κάτω από την αρραγή επιφάνεια της επιστημονικής του σταδιοδρομίας ένα ραγισμένο, γεμάτο πάθος και ένταση πρόσωπο.
Ανάλογη είναι η διαδρομή την οποία χαράσσει ο Ισαρης και για τους ήρωες των υπόλοιπων διηγημάτων του. Από τον Αγγελο του «Bar Venus», τον γιο της αγαπημένης μαμάς της «Σβούρας» και τον Φαίδωνα του «Βέρθερου» μέχρι την παρέα των ευέξαπτων καλλιτεχνών στις «Πηγές της Μαρίας Κάλλας», η τέχνη δεν θα κατορθώσει ποτέ να ανακουφίσει, να ισορροπήσει και να σώσει την πραγματική ζωή: θα ρίξει, αντίθετα, τους θιασώτες της στις πιο αδιέξοδες περιπέτειες και θα τους στερήσει κάθε ελπίδα και απαντοχή.
Το γράψιμο του Ισαρη είναι ζωηρό και με αυξημένη ρεαλιστική ακρίβεια (σε μια συλλογή διηγημάτων περί τέχνης το ποιητικό ύφος θα ήταν ασυγχώρητος πλεονασμός) ενώ οι χαρακτήρες του διαθέτουν ποικιλία και διακριτό ψυχικό βάθος. Οσο για την απεικόνιση και τη δραματουργική επεξεργασία των παθημάτων τους, βασίζεται κυρίως σ' ένα παιχνίδι ειδικών περιστάσεων και παράξενων αντιφάσεων, χωρίς να καταλήγει ποτέ στην αισθηματολογία ή τον μελοδραματισμό.
