Ελευθεροτυπία - 21/07/2013
Έντυπη Έκδοση
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 21 Ιουλίου 2013
ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ SMART PADDY, Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΥΦΑΛΜΥΡΩΣΗΣ ΣΕ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΡΥΖΙΟΥ
«Εξυπνοι» ορυζώνες στον ορίζοντα
Εξυπνος Ορυζώνας; Τι; Βγήκε καινούργιο παιχνίδι στο Ιντερνετ; Μπα, καμιά καινούργια κινηματογραφική ταινία θα είναι ή κάτι απ' αυτές τις ατυχείς εμπνεύσεις των Αμερικανών μετά το κάζο στο Βιετνάμ. Λυπάμαι, χάσατε, ο Εξυπνος Ορυζώνας, αγγλιστί Smart Paddy, ενδέχεται να είναι μελλοντικά ο απόλυτος έρωτας των παραγωγών ρυζιού, σε παράκτιες περιοχές, όπου τα νερά είναι συνήθως πιο «ευάλωτα» στην υφαλμύρωση.
Η πειραματική λειτουργία του Smart Paddy σε ορυζώνες στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης
Η Ευρωπαϊκή Ενωση αναγνωρίζοντας το μέγεθος του προβλήματος της αλατότητας στην καλλιέργεια του ρυζιού, μέσω του 7ου Πλαισίου Στήριξης και του προγράμματος SMART PADDY «Ο έξυπνος ορυζώνας», χρηματοδότησε για την επίλυσή του τρεις ερευνητικές ομάδες, δύο από την Ισπανία -IRIS και UPC- και μία ελληνική και το έργο ανέλαβε το Ινστιτούτο Σιτηρών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «ΔΗΜΗΤΡΑ» (ΕΛΓΟ).
Μεθοδολογία
Η χρηματοδότηση αφορά την κατασκευή μιας υψηλής τεχνολογίας (SMART-έξυπνο) και χαμηλού κόστους, κάτω των 100 ευρώ, συσκευής μέτρησης της ηλεκτρικής αγωγιμότητας των ορυζώνων (PADDY-ορυζώνας). Οι μετρήσεις γίνονται στον αγρό σε πραγματικό χρόνο και είναι συνεχείς. Συν τοις άλλοις, έχει ήδη αναπτυχθεί ένα ασύρματο σύστημα συνεχόμενης καταγραφής και τηλε-ειδοποίησης με τη χρήση ενός τοπικού κι ενός απομακρυσμένου διακομιστή (server).
Η κατασκευή του συγκεκριμένου οργάνου είναι πρωτοποριακή και γίνεται πρώτη φορά παγκοσμίως. Οι ερευνητικές ομάδες βρίσκονται σε στενή συνεργασία με επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς, που αναπτύσσουν δραστηριότητες στο χώρο του ρυζιού, απ' τις Ισπανία (Montsia και FAS), Ιταλία (OSV), Γαλλία (Riz), Ελλάδα (Μπέγκας Α.Ε.) και Τουρκία (LNL). Οι συγκεκριμένοι εταίροι κατέχουν τα δικαιώματα της ευρεσιτεχνίας που αναπτύχθηκε κι έπειτα θ' αναλάβουν τη μεταφορά της τεχνογνωσίας στη βιομηχανία και τους καλλιεργητές ρυζιού.
Η πρώτη εγκατάσταση και πλήρης λειτουργία του οργάνου έλαβε χώρα πριν από ενάμιση μήνα, στις εγκαταστάσεις του πειραματικού σταθμού του Ινστιτούτου Σιτηρών στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, γύρω στο 60-70% της ελληνικής παραγωγής ρυζιού παράγεται στη Θεσσαλονίκη, περίπου 10% στις Σέρρες κ.ά.
Η τοποθέτηση πραγματοποιήθηκε απ' την ερευνητική ομάδα εργασίας του προγράμματος του Ινστιτούτου Σιτηρών σε συνεργασία με την ισπανική εταιρεία έρευνας και τεχνολογίας IRIS, η οποία ανέπτυξε το αυτόματο σύστημα μετάδοσης των δεδομένων. Η κατασκευή του τμήματος του οργάνου που μετράει την ηλεκτρική αγωγιμότητα πραγματοποιήθηκε στο Πολυτεχνείο UPC της Καταλονίας.
Η ελληνική ομάδα είναι επιφορτισμένη με τη δοκιμή, την αξιολόγηση και την επικύρωση των μετρήσεων των οργάνων που καταγράφουν τα επίπεδα της αλατότητας κάθε ώρα για ολόκληρο το 24ωρο. Η επαλήθευση και επικύρωση των αυτόματων μετρήσεων και της θερμοκρασίας πραγματοποιούνται καθημερινά με τη χρήση μετρητή ηλεκτρικής αγωγιμότητας χειρός υψηλής ακριβείας.
Πατεντάρισμα
Τα στοιχεία, που θα συγκεντρωθούν, θα χρησιμοποιηθούν στην εκτέλεση των τελικών ρυθμίσεων και τροποποιήσεων, που ενδεχομένως απαιτηθούν, έτσι ώστε τα όργανα και τα σχέδια να παραδοθούν άρτια στη βιομηχανία κατασκευής, που θ' αναλάβει τα δικαιώματα της πατέντας. Επιπρόσθετα, γίνονται μετρήσεις της ποσότητας του νερού άρδευσης που χρησιμοποιείται στους 4 πειραματικούς αγρούς του προγράμματος, συνολικής έκτασης 8 στρεμμάτων, ώστε να υπάρχουν μετρήσιμα δεδομένα.
Το σύστημα είναι ικανό να ελέγχει την ποιότητα του νερού άρδευσης, όπου παρουσιάζονται υψηλές συγκεντρώσεις αλάτων. Σύμφωνα με το σχεδιασμό, ανάλογα με τα επίπεδα της αλατότητας μπορεί να ειδοποιεί με ηλεκτρονικά μηνύματα τους χρήστες-παραγωγούς για το πότε είναι αναγκαία η έναρξη κι η λήξη της έκπλυσης αλάτων απ' τους ορυζώνες. Γίνεται δηλαδή έγκαιρα η διάγνωση του προβλήματος, ενώ μειώνεται η κατασπατάληση του νερού.
Μάστιγα για τις καλλιέργειες
Η αλατότητα, που αναφέρεται στην ύπαρξη υψηλών συγκεντρώσεων αλάτων στο εδαφικό διάλυμα και στο νερό άρδευσης, αποτελεί σήμερα έναν απ' τους σημαντικότερους περιοριστικούς παράγοντες της καλλιέργειας ρυζιού.
Οπως μας διαφωτίζουν ο δρ Δημήτριος Κατσαντώνης, επιστημονικός υπεύθυνος του Ινστιτούτου Σιτηρών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «ΔΗΜΗΤΡΑ», κι ο υποψήφιος διδάκτωρ Χρήστος Δράμαλης, που ασχολούνται με το ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το πρόβλημα της υφαλμύρωσης των νερών έχει ενταθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά κοντά σε παράκτιες περιοχές, λόγω της εισχώρησης θαλασσινού νερού στον υδροφόρο ορίζοντα και ήδη έχουν κληθεί ουκ ολίγοι παραγωγοί να το αντιμετωπίσουν.
Αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στην αυξημένη εξάτμιση εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών και της παρατεταμένης ανομβρίας αλλά και στις, χωρίς οργανωμένο σχέδιο, γεωτρήσεις. Ετσι αυξάνονται τα επίπεδα αλάτων, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγή ρυζιού, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να προκληθεί ολοκληρωτική καταστροφή της καλλιέργειας.
Μεσογειακό πρόβλημα
Εντονα προβλήματα αλατότητας τις τελευταίες δεκαετίες, τονίζουν οι δύο Ελληνες επιστήμονες, συναντάμε στις περισσότερες ορυζοπαραγωγικές χώρες της Λεκάνης της Μεσογείου, όπως σε Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα και Πορτογαλία, όπου το ρύζι καλλιεργείται κοντά σε παράκτιες περιοχές και δέλτα ποταμών.
Σήμερα, η πιο διαδεδομένη καλλιεργητική πρακτική για την αντιμετώπιση των υψηλών συγκεντρώσεων αλάτων στην καλλιέργεια του ρυζιού είναι η συνεχόμενη παροχή τεράστιων ποσοτήτων νερού άρδευσης στους ορυζώνες, η οποία είναι περιβαλλοντικά επιζήμια και ιδιαίτερα κοστοβόρα.
Ετσι, ναι μεν το αλάτι εκπλύνεται και απομακρύνεται από τους ορυζώνες, αλλά τεράστιες ποσότητες νερού καταναλώνονται ακόμη κι όταν δεν είναι απαραίτητο. Η καλλιεργητική πρακτική των εκπλύσεων επιβάλλει στους ορυζοπαραγωγούς τη συνεχόμενη παρακολούθηση των αγρών για την εκτίμηση των επιπέδων αλατότητας.
Η εκτίμηση αυτή γίνεται είτε εμπειρικά, με τη διάγνωση των συμπτωμάτων της τοξικότητας του αλατιού στα ρυζόφυτα, είτε με επί τόπου μετρήσεις του εδαφικού διαλύματος και του νερού άρδευσης με κατάλληλα όργανα, τους μετρητές ηλεκτρικής αγωγιμότητας. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η εκτίμηση του προβλήματος μπορεί να καθυστερήσει κι η ζημιά είτε να έχει ήδη προκληθεί είτε να είναι δύσκολο και πολυδάπανο να διορθωθεί.
