Ελευθεροτυπία - 26/01/2013
Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Σάββατο 26 Ιανουαρίου 2013
Ενα μυθιστόρημα ως ποίημα
«Ο τελευταίος πειρασμός», «Ο τελευταίος των Μοϊκανών», «Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι», «Ο τελευταίος Ελληνας»; ο πρώτο μυθιστόρημα του Αρη Φιορέτου, μιας «ελληνικής τριλογίας» εν εξελίξει, ξεκινά μ' ένα φιλόδοξο όραμα, χρησιμοποιώντας για τίτλο μια προκλητικά απόλυτη και μοιραία φόρμα: θα σας παρουσιάσω το τελευταίο δείγμα πριν την εξαφάνισή του.
ΤΟ Ιησούς δεν θα ξαναδοκιμαστεί, ο αγνός Ινδιάνος θα εξαφανιστεί από την Ιστορία, η πηγαία επιθυμία θα πνιγεί από τη συμβατικότητα. Και με τον Ελληνα τι θα συμβεί; Γιατί και πώς θα εξαφανιστεί; Και ποιος είναι ο Φιορέτος, με το ιταλικό επώνυμο, τον Ελληνα πατέρα, την Αυστριακή μητέρα, το σουηδικό διαβατήριο, τις αμερικανικές σπουδές και τη γερμανική ζωή, που αναλαμβάνει να θέσει τέτοια βιβλικής φύσης ερωτήματα;
Ο Αρης Φιορέτος είναι ως προσωπικότητα ένα πολύπλευρο μείγμα ταυτοτήτων, ως πανεπιστημιακός, καλλιτέχνης, διανοούμενος, ποδοσφαιρόφιλος -με ειδικές γνώσεις στην αγγλική Premier League- και ακαδημαϊκός. Αναλόγως σύνθετα διαβάζονται και τα μυθιστορήματά του, και ιδίως «Ο τελευταίος Ελληνας», το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε έπος, έστω και κρατώντας τις απαραίτητες αποστάσεις από το αρχαιότερο είδος λογοτεχνίας.
Την αφορμή μάς τη δίνει ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος στον πρόλογό του αναφέρεται στον πατέρα της σουηδικής λογοτεχνίας, Georg Stiernhielm, και στο έπος του «Ηρακλής» (εμμέσως και στον Ομηρο) ως έμπνευση, αλλά και το περιεχόμενο του «Τελευταίου Ελληνα», όπου ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία τριών γενεών Ελλήνων.
Μια ριζοσπαστικά αντικομφορμιστική Σμυρνιά ερωτεύεται έναν Τούρκο και μένει έγκυος, γλιτώνει τη σφαγή του '22 καταλήγοντας στην ορεινή Μακεδονία, ο γιος της παραμένει κι εκείνος ανένταχτος στη μικρή αγροτική κοινωνία και ο εγγονός της, ο Γιάννης, συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση του αντικομφορμισμού και της φυγής, μεταναστεύοντας στη Σουηδία. Ωστόσο, αυτή η σύντομη περιγραφή του σκηνικού είναι απατηλή, καθώς το μυθιστόρημα δεν είναι οικογενειακή saga.
Ομως, παρά τους πολυάριθμους συμβολισμούς, τις καλοκρυμμένες λογοτεχνικές παραπομπές και τα κλεισίματα του ματιού σχετικά με την καταγραφή της ιστορίας, δεν είναι μυθιστόρημα ενός πανεπιστημιακού. Είναι ένα ποιητικό παραλήρημα, κυρίως από τη στιγμή που ο Γιάννης φτάνει στη Σουηδία. Πέρα από τις εικόνες της καθημερινότητας περασμένων δεκαετιών της Ευρώπης, παρακολουθούμε τη λυρική περιγραφή ανθρώπινων ψυχών από το περιθώριο της ιστορίας, καθώς και του πόνου από τις πολιτιστικές και πολιτικές συγκρούσεις της πρόσφατης ιστορίας.
Συνοψίζω:
Γιατί ο Γιάννης -ή το αντίθετό του, ο στενότερός του φίλος, ο Κώστας- είναι ο τελευταίος Ελληνας, δεν μπορεί τελικά να απαντηθεί, γιατί είναι σαν να θέλεις να απαντήσεις σε ένα στίχο. Ο τίτλος-στίχος προοικονομεί το μυθιστόρημα, το οποίο μπορεί κανείς να το δει και ως ποίημα. Ενα ποίημα για έναν τελευταίο ήρωα που επισφραγίζει την εποχή του που φεύγει ανεπιστρεπτί. Αυτό δεν είναι άλλωστε ένα έπος;
* Ο μεταφραστής του Αρη Φιορέτου
