Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία - 27/09/2009
Έντυπη Έκδοση
Επτά, Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009
Μια Πόλη μαγική
Οι εικόνες του Αρά Γκιουλέρ μεταφέρουν στο Παρίσι την ατμόσφαιρα της Κωνσταντινούπολης
Ενας εξαιρετικός φωτογράφος μεταφέρει, αυτό τον καιρό, στο Παρίσι την ιδιόμορφη μελαγχολία της Κωνσταντινούπολης του '50 και του '60. Ο Αρά Γκιουλέρ παρουσιάζει στο Ευρωπαϊκό Σπίτι της Φωτογραφίας τη «Χαμένη Ισταμπούλ», τη δουλειά που τον ανέδειξε σε έναν από τους σημαντικούς φωτογράφους.
Την Κωνσταντινούπολη μπορεί να περιέγραψαν συγγραφείς όπως ο Γκοτιέ, ο Φλομπέρ, ο Ζιντ, ωστόσο την εσώτερη μελαγχολία της απέδωσε στη λογοτεχνία ένα δικό της παιδί, ο Ορχάν Παμούκ. Αντίστοιχα, μπορεί κανείς να πει ότι η πόλη μαγνήτισε το φακό του Μπρεσόν, του Κουντέλκα, του Ριμπού και πολλών άλλων σημαντικών, ωστόσο τη μοναδική της ομιχλώδη ατμόσφαιρα πάγωσε σε ασπρόμαυρο φιλμ ο Τούρκος Γκιουλέρ. Με ποιητικό ρεαλισμό, άδραξε το φως των βρεγμένων λιθόστρωτων και των πλοιαρίων του Βοσπόρου και του Γαλατά, φιλοτέχνησε πορτρέτα του δρόμου, «πάγωσε» μοναδικές χειρονομίες.
Η Λάουρα Σεράνι, επιμελήτρια της έκθεσης, στέκεται στην ευρύτερη καλλιτεχνική παιδεία του φωτογράφου, αναγνωρίζοντας στο έργο του αισθητικές αξίες μεγάλων δημιουργών (Σαγκάλ, Μπιλ Μπραντ, Ορσον Ουέλς, Ελία Καζάν κ.ά.). Για τον ίδιο, ωστόσο, η φωτογραφία πρέπει κυρίως να υπηρετεί τη μνήμη των ανθρώπων. Αυτοχαρακτηρίζεται, εξάλλου, «οπτικός ιστορικός»: «Οταν παίρνω μια φωτογραφία από την Αγιά Σοφιά, αυτό που μετρά για μένα είναι το πρόσωπο που περνά εκείνη την ώρα, αυτό που αντιπροσωπεύει τη ζωή», δηλώνει.
Ανταποκριτής στην Τουρκία
Ο Γκιουλέρ είναι ο γιος ενός φιλότεχνου φαρμακοποιού της Κωνσταντινούπολης. Σπούδασε οικονομικά, αλλά από μικρός μπαινόβγαινε σε κινηματογραφικά στούντιο κι έπαιρνε μαθήματα θεάτρου και ζωγραφικής. Τελικά, τον κέρδισε η δημοσιογραφική φωτογραφία. Η συνειδητοποίηση ότι βρήκε στη φωτογραφία το εκφραστικό του μέσο και τον τρόπο να ξεφύγει από τον κόσμο των επιχειρήσεων του έδωσε φτερά. Συνεργάστηκε με τουρκικές εφημερίδες και περιοδικά και από το 1958 έγινε ο πρώτος ανταποκριτής του «Time Life» στην Τουρκία. Υστερα ήλθαν συνεργασίες με το «Paris Match», το «Stern» και τους «Sunday Times».
Την ίδια περίοδο ακμής του φωτορεπορτάζ, η γνωριμία του με τον Μπρεσόν και τον Ριμπού τον οδηγούν στο Magnum. Ακολουθεί μια εκπληκτική καριέρα με πολλά ταξίδια. Το 1968 εικόνες του περιλαμβάνονται στην έκθεση «10 Masters of Color Photography» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ν. Υόρκης.
Εν τω μεταξύ γίνεται ιδιαίτερα αγαπητός στους συναδέλφους του που φτάνουν από κάθε γωνιά του πλανήτη να φωτογραφίσουν στην Τουρκία: είναι προσηνής, φιλόξενος, ανοιχτός, «ο άνθρωπός τους στην Ισταμπούλ». Τη δεκαετία του '70 φωτογραφίζει προσωπικότητες: Τσόρτσιλ, Ιντιρα Γκάντι, Κάλλας, Καζάν, Σαγκάλ, Νταλί, Πικάσο κ.ά. Πολλές από τις εικόνες του βρίσκονται σήμερα στις μόνιμες συλλογές σημαντικών ιδρυμάτων ανά τον κόσμο.
Η δουλειά του από την Κωνσταντινούπολη του '50 και του '60 θεωρείται η κορυφαία του. Είναι το πορτρέτο μιας πόλης σε διαρκή κίνηση, που μετασχηματίζεται, εκσυγχρονίζεται και σε μερικά χρόνια θα εξαφανιστεί. Ο Γκιουλέρ την αποτυπώνει και τη φωτίζει με την αγάπη του για την ίδια και τους κατοίκους της ως ανθρωπιστής καλλιτέχνης. Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 11 Οκτωβρίου.*