Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία - 27/09/2009
Έντυπη Έκδοση
Επτά, Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009
Στον εφιάλτη του Ενβέρ Χότζα
Προδοσίες, εξορίες και καριερισμός σ' ένα βιβλίο που συνδυάζει το πολιτικό και το κατασκοπικό μυθιστόρημα στη μεταπολεμική, κομμουνιστική Αλβανία. Τηλέμαχος Κώτσιας «Στην απέναντι όχθη».
Γεννημένος στα Βρυσερά της Δρόπολης, στη Βόρειο Ηπειρο, ο Τηλέμαχος Κώτσιας έχει προβάλει στο μεγαλύτερο μέρος της πεζογραφικής του παραγωγής (συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και μυθιστορήματα) πλήθος ζοφερές όψεις της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής καθημερινότητας των ελλήνων μειονοτικών στην Αλβανία τόσο πριν όσο και μετά την πτώση του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα.
Στο καινούριο, ογκώδες μυθιστόρημά του, που τιτλοφορείται «Στην απέναντι όχθη» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, ο Κώτσιας επιχειρεί τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα σύνθεσή του, η οποία ξεκινάει από τις αρχές της δεκαετίας του 1920, όταν τα ελληνοαλβανικά σύνορα βρίσκονται σε μόνιμη ρευστότητα (λίγο νωρίτερα, το 1912, μετά την ανακήρυξη της Αλβανίας σε ανεξάρτητο κράτος, η ελληνική μειονότητα κινείται χωρίς αποτέλεσμα για την ένωσή της με την Ελλάδα), περνά στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Αλβανοί (εθνικόφρονες, αλλά και κομμουνιστές) προσπαθούν να ελέγξουν πάση θυσία τους μειονοτικούς, και φτάνει μέχρι την επώδυνη περίοδο του 1950, όταν οι μηχανισμοί του Αλβανικού Κόμματος Εργασίας μετατρέπουν τα βορειοηπειρωτικά χωριά σε πεδίο άσκησης μιας απολύτως αυθαίρετης, φατριαστικής και αυταρχικής εξουσίας.
Με κεντρικό σκηνικό τον τόπο της γέννησής του, ο Κώτσιας εξιστορεί τα πάθη των συμπατριωτών του όχι για να αντιπαραβάλει την καταπιεσμένη εθνοτική συνείδηση των Ελλήνων στον ασφυχτικό εθνικισμό του αλβανικού κομμουνιστικού κράτους, αλλά για να δείξει με ποιον τρόπο ο α λα Χότζα κομμουνισμός της Αλβανίας μετέτρεψε ευθύς εξαρχής ολόκληρη τη χώρα σε ένα αχανές στρατόπεδο χαφιεδισμού, όπου Ελληνες και Αλβανοί, κτηματίες και ακτήμονες, δεξιοί και αριστεροί μετατράπηκαν σε παίγνια του Κόμματος και της Σιγκουρίμι, καταλήγοντας σ' έναν αδιανόητο ηθικό και πολιτικό εξευτελισμό, από τον οποίο ήταν, φυσικά, αδύνατη η οποιαδήποτε επιστροφή.
Πρακτοριλίκια, προδοσίες μεταξύ φίλων και αδελφών, ατέλειωτες φυλακίσεις και εξορίες, οικογενειακοί εξανδραποδισμοί, βιασμοί και κατεστραμμένοι έρωτες, καριερισμός επί πτωμάτων, πορεία από τα βασιλικά προνόμια προς την εξαθλίωση των πάντων: αυτή είναι η εικόνα της κοινωνίας στην οποία ζουν οι ήρωες της πολυπρόσωπης αφήγησης του Κώτσια, που συνταιριάζει λειτουργικά το πολιτικό με το κατασκοπικό μυθιστόρημα και θυμίζει ως προς το ύφος της το έντονα αποστασιοποιημένο στυλ του Ισμαήλ Κανταρέ, ο οποίος έχει φωτίσει τα ίδια φαινόμενα μέσα από μια καθαρώς αντιδραματική και (το κυριότερο) ψυχρά υποβλητική γλώσσα. Ασφαλώς, το καλύτερο βιβλίο του Κώτσια.
